Γίγαντες από σίδηρο και μπετόν: Τα μεγαλύτερα κτίρια στον κόσμο και η ιστορία τους

Κάποια είναι παλαιότερων εποχών, ενώ κάποια άλλα σύγχρονα. Κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι η θέα τους προκαλεί δέος… Ο λόγος για τα μεγαλύτερα κτίρια του πλανήτη, αυτά που μόνο με την ύπαρξή τους έχουν αποκτήσει μια θέση στην Ιστορία.

Συνήθως, όταν μιλάμε για τα μεγαλύτερα κτίρια εννοούμε εις ύψος, φέρνοντας στο μυαλό μας τους ουρανοξύστες στις ΗΠΑ, στις αραβικές χώρες και την Ασία. Ωστόσο, τα… πραγματικά μεγαλύτερα είναι εκείνα που καταλαμβάνουν τεράστιες εκτάσεις γης χωρίς να είναι τόσο ψηλά.

Οι μεγακατασκευές, όπως ονομάζονται σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν είναι σημερινό φαινόμενο, καθώς αποτυπώνουν την ανθρώπινη φιλοδοξία και δημιουργικότητα. Έτσι, κατά τη διάρκεια των αιώνων, οι διαστάσεις των κτιρίων ήταν σε μεγάλο βαθμό δείκτες προόδου και επινοητικότητας.

Από τις αιγυπτιακές πυραμίδες μέχρι τους σημερινούς ουρανοξύστες και τα κολοσσιαία αυτά συγκροτήματα, το ζητούμενο ήταν και είναι η επέκταση των κατασκευαστικών ορίων, το ξεπέρασμα των «συνόρων» στη φαντασία των δημιουργών τους. Πράγματι, βλέποντας κάποιες τέτοιες μεγακατασκευές του παρελθόντος, από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, θεωρεί κανείς ότι είναι αξεπέραστες. Κι όμως, τα επόμενα χρόνια χτίστηκαν δομές ασύλληπτων διαστάσεων.

Ανάμεσά τους προκύπτουν και… εκπλήξεις. Για παράδειγμα, ποιος θα φανταζόταν ότι το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο δεν βρίσκεται στις ΗΠΑ, στο Ντουμπάι ή σε κάποια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, αλλά στην Τεχεράνη του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν; Ακόμη, μπορεί να συλλάβει κανείς μια πολυκατοικία-κωμόπολη με… 20.000 κατοίκους και όλα τα κομφόρ για να μη βγαίνουν ποτέ έξω; Κι όμως υπάρχει, -πού αλλού-, στην Κίνα…

Το σίγουρο είναι ότι αυτές οι κολοσσιαίες κατασκευές, είτε πρόκειται για παραγωγικές μονάδες, είτε για εμπορικά κέντρα και γραφειακά συγκροτήματα ή ακόμη και για οικιστικά ακίνητα, αποτελούν, εκτός από τεχνικά επιτεύγματα, ένα ξεχωριστό κομμάτι σε επίπεδο αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Αποτυπώνοντας παράλληλα και την κυρίαρχη λογική των τελευταίων δεκαετιών που ξεφεύγει από τη λιτότητα του παρελθόντος και οδηγεί σε τεράστια και πληθωρικά δημιουργήματα, τα οποία περιέχουν ασφαλώς και το στοιχείο της υπερβολής.

Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή η αύξηση του μεγέθους των κτιρίων μπορεί να αποδοθεί στις νέες τεχνολογικές λύσεις που έρχονται να εξυπηρετήσουν τις εντεινόμενες ανάγκες στέγασης, εργασίας και ψυχαγωγίας. Έτσι, το μέγεθος εκφράζει περισσότερο τη λειτουργικότητα και την καινοτομία, με αυτούς τους τσιμεντένιους γίγαντες να σηματοδοτούν το πέρασμα σε μια εποχή όπου ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ενσωματώνει τη βιωσιμότητα και τα σύγχρονα περιβαλλοντικά πρότυπα.

Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι τεράστιες δομές χρησιμοποιούνται για διάφορες δραστηριότητες, όπως η βιομηχανική παραγωγή, οι υπηρεσίες, το εμπόριο, η διασκέδαση, ο τουρισμός, φιλοξενώντας χιλιάδες ανθρώπους. Οι πιο προηγμένες διαθέτουν ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες, αλλά και προσαρμόσιμες χρήσεις, λειτουργώντας και ως αυτόνομα οικοσυστήματα.

Ταυτόχρονα, αντιπροσωπεύουν σε έναν βαθμό και τάσεις όπως της υπερσυγκέντρωσης αφενός και αφετέρου της απομόνωσης από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Αυτά είναι, λοιπόν, κάποια από τα μεγαλύτερα κτίρια στον κόσμο και οι ενδιαφέρουσες ιστορίες τους.

Τα μεγαλύτερα των… μεγάλων

Οι μεγαλύτερες δομές στον κόσμο είναι αυτές που αφορούν βιομηχανική παραγωγή, περιλαμβάνοντας κυρίως εργοστάσια αυτοκινήτων και αεροσκαφών.

Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το εργοστάσιο της AvtoVAZ που παράγει τα γνωστά σε όλους αυτοκίνητα Lada και αποτελεί ουσιαστικά μια… ολόκληρη πόλη έκτασης 6 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων.


Βρίσκεται στην πόλη Τολιάτι της Ρωσίας και το κύριο κτίριο συναρμολόγησης διαθέτει χώρους 887.800 τ.μ. Ανοιξε τις πύλες του το 1970 και είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της σοβιετικής αρχιτεκτονικής. Η ιστορία του έχει ενδιαφέρον, καθώς το εργοστάσιο της μεγαλύτερης ρωσικής αυτοκινητοβιομηχανίας βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Βόλγα και τη μικρή, τότε, πόλη Σταύροπολ, η οποία μετονομάστηκε σε Τολιάτι το 1964, προς τιμήν του ιστορικού ηγέτη του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος Παλμίρο Τολιάττι, που είχε διαδραματίσει κομβικό ρόλο για την ίδρυση του εργοστασίου σε συνεργασία με τη FIAT. Το κατασκευαστικό κόστος υπολογίζεται ότι ανήλθε σε 800 εκατ. δολάρια του 1970, σήμερα άνω των 4,8 δισ. δολαρίων. Με τη λειτουργία του η μικρή πόλη απέκτησε στην πορεία πληθυσμό 720.000 κατοίκων.

Η AvtoVAZ ιδιωτικοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και το 2016 έγινε θυγατρική της Renault S.A. Μετά από λίγα χρόνια, όμως, οι Γάλλοι έφυγαν, παραχωρώντας το ποσοστό τους για… ένα ρούβλι, με το εργοστάσιο να γίνεται ξανά κρατικό, όπως παραμένει μέχρι σήμερα.

Τη… δόξα των σοβιετικών μεγαθηρίων φαίνεται ότι ζήλεψε και ο μεγιστάνας Έλον Μασκ, με το Tesla Gigafactory στο Όστιν του Τέξας να αποτελεί τη νέα «ναυαρχίδα» του, την παγκόσμια έδρα και το μεγαλύτερο εργοστάσιο της εταιρείας. Αναπτύσσεται σε έκταση 10.000 στρεμμάτων κατά μήκος του ποταμού Κολοράντο, με πάνω από 10 εκατομμύρια τετραγωνικά πόδια εργοστασιακού χώρου, δηλαδή περί τις 929.000 τ.μ. και είναι ο βασικός κόμβος παραγωγής στις ΗΠΑ για το Model Y και το Cybertruck της Tesla. Είναι το μεγαλύτερο πράσινο εργοστάσιο (με στόχο μηδενικών εκπομπών) και το μέγεθός του ισοδυναμεί με 100 γήπεδα football ή με σχεδόν δύο φορές το αμερικανικό Πεντάγωνο, ενώ το κόστος του ξεπέρασε το 1,1 δισ. δολάρια.

Το μεγαλύτερο εκτός ΗΠΑ Gigafactory της Tesla βρίσκεται στη Σανγκάη (Shanghai Gigafactory), με χώρους 418.000 τ.μ., το οποίο παράγει σχεδόν 1 εκατομμύριο αυτοκίνητα ετησίως. Δεν είναι μόνο η Tesla, αλλά και άλλες αυτοκινητοβιομηχανίες που διαθέτουν ορισμένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια στον κόσμο, όπως αυτό της Hyundai Motors στο Ουλσάν της Ν. Κορέας, που εκτείνεται σε 1.225 στρέμματα παραθαλάσσιας γης, αποτελείται από 5 μονάδες και διαθέτει δικό του οδικό δίκτυο, νοσοκομείο, πυροσβεστικό σταθμό, μονάδα επεξεργασίας λυμάτων, αλλά και πεδίο δοκιμών μήκους 3,2 χιλιομέτρων. Στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι τα 600.000 δέντρα που φυτεύτηκαν στην περιοχή, καθιστώντας το ένα εργοστάσιο που περιβάλλεται από δάσος.


Ακόμη μεγαλύτερο είναι το κεντρικό συγκρότημα κατασκευής αυτοκινήτων της Volkswagen στο Βόλφσμπουργκ της Γερμανίας. Οι αίθουσες του εργοστασίου καταλαμβάνουν επιφάνεια 1,6 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ενώ το δίκτυο των δρόμων του έχει συνολικό μήκος 75 χιλιόμετρα και άλλα 60 χλμ. σιδηροδρομικών γραμμών. Είναι το εργοστάσιο που από το 1945 άρχισε να κατασκευάζει τον θρυλικό «Σκαραβαίο».


Αντίστοιχα, το εργοστάσιο της Mercedes-Benz στο Σιντελφίνγκεν έχει ιστορία 110 ετών, καθώς ξεκίνησε ως εργοστάσιο παραγωγής αεροσκαφών, λειτούργησε έτσι μέχρι το 1919, αλλά στη συνέχεια αφιερώθηκε στην κατασκευή αυτοκινήτων. Ξεκίνησε σε μια έκταση 51 εκταρίων (510.000 τ.μ.) και στη συνέχεια υπήρξαν πολλές επεκτάσεις. Σήμερα είναι το κέντρο παραγωγής των πολυτελών μοντέλων του ομίλου.

Ένα ακόμη τεράστιο εργοστάσιο κατασκευής αυτοκινήτων είναι της Jaguar Land Rover στο Σόλιχαλ της Αγγλίας. Διαθέτει συνολικά χώρους 526.000 τ.μ., και το αρχικό κτίριο του 1930 εξαγοράστηκε από τη βρετανική κυβέρνηση στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά επέστρεψε στην εταιρεία μετά το τέλος του το 1945.

Boeing και Airbus

Κορυφαία θέση ανάμεσα στα μεγαλύτερα κτίρια του κόσμου κατέχουν, όπως είναι λογικό, και οι μονάδες παραγωγής αεροσκαφών των δύο ισχυρών ομίλων Boeing και Airbus. Το Everett Factory της Boeing στην Ουάσινγκτον χτίστηκε το 1967 για την κατασκευή του 747 και στη διάρκεια όλων αυτών των δεκαετιών έχει επεκταθεί αρκετές φορές. Έτσι σήμερα διαθέτει χώρους 398.000 τ.μ., με το μέσο ύψος τους να φτάνει τα 33,4 μέτρα. Εκεί συναρμολογούνται αεροσκάφη όπως τα 747, 767, 777 και παλιότερα τα 787. Πριν από την κατασκευή του, το ρεκόρ του κτιρίου με τον μεγαλύτερο όγκο στις ΗΠΑ κατείχε η μονάδα συναρμολόγησης της NASA.


Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού βρίσκεται η καρδιά του μεγάλου ανταγωνιστή της Boeing, δηλαδή της Airbus. Το εργοστάσιο Jean-Luc Lagardère στο Τουλούζ-Μπλανιάκ της Γαλλίας χρησιμοποιείται από την Airbus ως σταθμός συναρμολόγησης για πολλά από τα αεροπλάνα της. Μάλιστα, άνοιξε το 2004 για να στεγάσει τις εργασίες συναρμολόγησης του Airbus A380, κάτι που έγινε μέσα σε 26 μήνες. Το εργοστάσιο των 200.000 τ.μ. με μέσο ωφέλιμο ύψος 45 μέτρων βρίσκεται σε μια έκταση 200 εκταρίων. Το συγκρότημα περιλαμβάνει τρία μέρη, με τον σταθμό συναρμολόγησης στο κέντρο, χωρισμένο από τους τρεις σταθμούς δοκιμών και τους τρεις σταθμούς κατασκευής.

Τα εμπορικά κέντρα

Το Iran Mall στη βορειοδυτική Τεχεράνη θεωρείται το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο και συγκρότημα πολλαπλών χρήσεων με χώρους 1.950.000 τ.μ. Η ιδέα της κατασκευής του ανήκει στον μηχανικό και επιχειρηματία Aλί Ανσάρι εγκαινιάστηκε (η πρώτη φάση) το 2018 και έκτοτε βρίσκονται σε εξέλιξη διάφορες επεκτάσεις.


Ως έκφραση της σύγχρονης ιρανικής ισλαμικής αρχιτεκτονικής, το Iran Mall διαθέτει θόλους, καμάρες και παραδοσιακά στολίδια, αντανακλώντας την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετεί ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων της τέχνης, του πολιτισμού, του αθλητισμού και του τουρισμού. Εκτός από εκατοντάδες εμπορικά καταστήματα, διαθέτει τον πιο προηγμένο κινηματογράφο του Ιράν, ένα γήπεδο χόκεϊ επί πάγου, αίθουσες συναυλιών, ξενοδοχείο, εστιατόρια, βιβλιοθήκη, καφετέριες κ.ά.

Σε μέγεθος και χλιδή το συναγωνίζεται το Dubai Mall στα ΗΑΕ, στην καρδιά του κέντρου του Ντουμπάι και δίπλα στο Burj Khalifa. Με χώρους 1,1 εκατομμυρίων τ.μ. προσφέρει απαράμιλλη εμπειρία αναψυχής και αγορών, φιλοξενεί αξιοθέατα παγκόσμιας κλάσης, ενώ διαθέτει 1.200 καταστήματα λιανικής πώλησης και 200 εστιατόρια, τεράστιο ενυδρείο, παγοδρόμιο ολυμπιακών διαστάσεων, πάρκο εικονικής πραγματικότητας και το μεγαλύτερο ζαχαροπλαστείο του κόσμου.


Το Avenue Mall στο Κουβέιτ είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα στη Μέση Ανατολή. Με χώρους 1,2 εκατομμυρίων τ.μ., ξεχωρίζει με τις μοντέρνες αρχιτεκτονικές γραμμές που, ωστόσο, ενσωματώνουν στοιχεία της παραδοσιακής αραβικής αρχιτεκτονικής. Περιλαμβάνει 12 ξεχωριστές ζώνες με πάνω από 1.100 καταστήματα και πολυώροφο χώρο στάθμευσης χωρητικότητας 13.000 οχημάτων.

Στην Putrajaya της Μαλαισίας βρίσκεται το εμπορικό κέντρο IOI City, που μετά την επέκτασή του σε 820.887 τ.μ. είναι το μεγαλύτερο της χώρας και ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Διαθέτει περισσότερα από 650 καταστήματα, ένα ολυμπιακό παγοδρόμιο, εσωτερικό adventure park, κινηματογράφους, εκθεσιακό χώρο εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας, αλλά και Sports Center με 15 γήπεδα μπάντμιντον.

Όπως είναι αναμενόμενο, στην Κίνα συναντάμε ορισμένα από τα μεγαλύτερα malls του πλανήτη, όπως το New South China Mall στην πόλη Ντονγκουάν, με 600.000 τ.μ. εμπορικού χώρου, που μπορούν να φιλοξενήσουν περίπου 2.300 επιχειρήσεις. Ωστόσο, μετά την ολοκλήρωσή του, το 2005, γνώρισε περιόδους εξαιρετικά χαμηλής πληρότητας, κερδίζοντας το παρατσούκλι «world largest gost mall» (το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο-φάντασμα του κόσμου). Στη συνέχεια η επισκεψιμότητα αυξήθηκε, οδηγώντας σε επεκτάσεις.

Στην Κίνα και στην πόλη Τσενγκντού βρίσκεται και το New Century Global Centre, ένα κτίριο 20 φορές μεγαλύτερο από την Όπερα του Σίδνεϊ, 4 φορές μεγαλύτερο από την πόλη του Βατικανού και 3 φορές μεγαλύτερο από το Πεντάγωνο των ΗΠΑ. Με εμβαδόν 1,7 τετραγωνικά χιλιόμετρα, όσο περίπου το… Μονακό, περιλαμβάνει εμπορικά τμήματα, ξενοδοχεία, ένα υδάτινο πάρκο, το Paradise Island, μια τεχνητή παραλία, παγοδρόμιο, χωριό μεσογειακού στυλ, 15.000 θέσει στάθμευσης, αλλά και έναν… τεχνητό ήλιο που φωτίζει το κτίριο 24 ώρες το 24ωρο…

Το πρώτο mall, ωστόσο, στην Κίνα είναι το Yiwu International Trade City, με αφετηρία το 1984, σε μια περίοδο όπου το καθεστώς του Πεκίνου έκανε ανοίγματα στη διεθνή αγορά. Χωρίζεται σε 5 περιοχές που καλύπτουν έκταση 4 εκατ. τ.μ. για 75.000 περίπτερα όπου 100.000 προμηθευτές εκθέτουν 400.000 είδη προϊόντων.

Στις ΗΠΑ το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο είναι το εμβληματικό The Mall of America, με πάνω από 52.000 τ.μ. χώρων λιανικής πώλησης, 500 καταστήματα, εσωτερικό πάρκο ψυχαγωγίας, ενυδρείο, γήπεδο μίνι γκολφ κ.ά., παρέχοντας στους επισκέπτες ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Λειτουργεί από το 1992 και προσελκύει περίπου 40 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.

Στην Ευρώπη, το Westfield London στο Λονδίνο είναι ο μεγαλύτερος προορισμός αγορών και αναψυχής, με χώρους 242.000 τ.μ. Στεγάζοντας σχεδόν 500 καταστήματα, στο εμπορικό κέντρο δίνουν το «παρών» οι παγκόσμιες ναυαρχίδες της μόδας, ενώ διαθέτει 80 εστιατόρια, καφετέριες και μπαρ, χώρους εκδηλώσεων, ένα μεγάλο εσωτερικό αίθριο κ.ά.

Τα άλλα κτίρια

Υπάρχουν όμως και αρκετά ακόμη εμβληματικά λόγω μεγέθους και ιστορίας κτίρια σε διάφορες περιοχές. Ένα από αυτά είναι το Aerium, νότια του Βερολίνου, η μεγαλύτερη ενιαία αίθουσα του κόσμου που δεν υποστηρίζεται από κολώνες, με συνολικό εμβαδόν υποδομών 1,8 εκατομμύρια τ.μ.


Κάτι λογικό αφού ξεκίνησε ως το τεράστιο υπόστεγο κατασκευής των αερόπλοιων της Luftwaffe. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Κόκκινος Στρατός το κατέλαβε και επέκτεινε τις εγκαταστάσεις. Μετά την επανένωση της Γερμανίας ο χώρος επιστράφηκε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και αργότερα εξαγοράστηκε από την εταιρεία Cargolifter AG, με στόχο να επαναφέρει τα αερόπλοια για τη μεταφορά βαρέων και υπερμεγεθών εμπορευμάτων. Το 1998 η εταιρεία πτώχευσε και το υπόστεγο πέρασε στα χέρια της μαλαισιανής Tanjong. Από το 2004 στήθηκε εκεί ένας από τους μεγαλύτερους πολυχώρους της Ευρώπης με θεματικά πάρκα, ξενοδοχεία, πισίνες και νεροτσουλήθρες.

Το Tropical Islands όπως ονομάζεται πλέον, είναι το μεγαλύτερο… τροπικό θέρετρο στην Ευρώπη, με κτίρια βασισμένα σε παραδοσιακά σχέδια από την Ταϊλάνδη, το Βόρνεο, το Μπαλί και τη Σαμόα, πάνω από 50.000 φυτά, μέχρι και τεχνητές παραλίες…

Το Πεντάγωνο, η έδρα του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ στο Άρλινγκτον της Βιρτζίνια, θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο κτίριο γραφείων στον κόσμο, με χώρους περίπου 600.000 τ.μ. Έχει πέντε πλευρές, πέντε ορόφους πάνω από το έδαφος, δύο υπόγεια επίπεδα και πέντε κυκλικούς διαδρόμους ανά όροφο, συνολικού μήκους 28,2 χλμ. Σχεδιάστηκε από τον Αμερικανό αρχιτέκτονα Τζορτζ Μπέργκστρομ και εγκαινιάστηκε στις 15 Ιανουαρίου 1943, ενώ σήμερα εργάζονται σε αυτό περίπου 26.000 άτομα.

Τη… σφραγίδα του Τσαουσέσκου φέρει το κολοσσιαίο Παλάτι του Κοινοβουλίου και παλαιότερα Σπίτι της Δημοκρατίας ή Παλάτι του Λαού στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας. Με επιφάνεια 365.000 τ.μ. είναι ένα από τα μεγαλύτερα, αλλά και το πιο… βαρύ κτίριο στον κόσμο, «ζυγίζοντας» 4.098.500 τόνους. Σχεδιάστηκε από ομάδα 700 αρχιτεκτόνων και κατασκευάστηκε σε περίοδο 13 ετών (1984-1997).


Αποτελείται από 23 τμήματα και σήμερα στεγάζει τα δύο σώματα του Κοινοβουλίου της Ρουμανίας, ενώ η αξία του αποτιμάται σε 4 δισ ευρώ, καθιστώντας το ακριβότερο διοικητικό κτίριο στον κόσμο.

Από αυτή τη «συλλογή» με τους κτιριακούς γίγαντες δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και η μεγαλύτερη πολυκατοικία του κόσμου. Πρόκειται για το Regent International στην πόλη Qianjiang Century City στο Χανγκτζού της Κίνας, που προοριζόταν αρχικά για ξενοδοχείο, αλλά κατέληξε πολυκατοικία με χιλιάδες διαμερίσματα και 20.000 ενοίκους, αν και μπορεί να φιλοξενήσει έως και 30.000.

Έχει ύψος 205 μέτρων και αποτελεί, από μόνη της, μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στον κόσμο. Εγκαινιάστηκε το 2013 και παραπέμπει σε ένα μάλλον δυστοπικό σενάριο καθώς οι ένοικοί της δεν χρειάζεται καν να βγουν έξω αφού εντός του κτιρίου υπάρχουν επιχειρήσεις που πουλάνε τα πάντα, τραπεζαρίες, πισίνες, κουρεία, ινστιτούτα αισθητικής, σούπερ μάρκετ, ακόμα και Internet cafe.