Beatriz Ramo: Οι κατοικίες - μινιατούρες απ’ το μέλλον

Η Ισπανίδα αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Μπεατρίθ Ράμο τιμήθηκε, μεταξύ άλλων, το 2023 στη Γαλλία με το Εθνικό Βραβείο Γυναικών Αρχιτεκτόνων για το πειραματικό της έργο START-Ivry στο Παρίσι. Είναι η ιδρύτρια του γραφείου STAR strategies + architecture, που υπογράφει το «The Cabanon»: ένα project κατοικίας 7 τ.μ. στο Ρότερνταμ, όπου η πολυτέλεια αποκτά νέα έννοια. Βρίσκοντας χώρο για να εγκαταστήσει σάουνες και υδρομασάζ σε ένα δωμάτιο-ξενώνα, η Ράμο υποστηρίζει πως η μικροκατοίκηση δεν σημαίνει απαραίτητα στέρηση. Τη συναντήσαμε σε ένα σύντομο πέρασμά της από την Αθήνα, ως ομιλήτρια του Συνεδρίου Αρχιτεκτονικής και Design ΕΣΩ.

Gala: Πώς προέκυψε η ιδέα για το «The Cabanon»; Ηταν μια απάντηση σε μια ανάγκη της αγοράς ή περισσότερο ένα πείραμα;
Μπεατρίθ Ράμο: Ξεκίνησε με ένα χειρόγραφο σημείωμα στο κτίριό μας το 2013. Ενας γείτονας πουλούσε έναν χώρο 7 τ.μ. Τον επισκεφτήκαμε και, παρόλο που ήταν μια πρώην αποθήκη, είχε όλες τις παροχές και ένα παράθυρο. Το αγοράσαμε χωρίς να ξέρουμε ακριβώς τι να το κάνουμε. Αρχικά το βλέπαμε ως ένα επιπλέον δωμάτιο. Συζητήσαμε για χρήσεις -από σάουνα μέχρι ξενώνα- και καταλήξαμε να τα συνδυάσουμε όλα σε ένα μεγιστοποιημένο διαμέρισμα 7 τ.μ. Πρόκειται για ένα ριζοσπαστικό προσωπικό πείραμα πάνω στη βελτιστοποίηση του χώρου.

G.: Τι σημαίνει «πολυτέλεια» σε έναν χώρο μόλις 7 τ.μ.;
Μπ.Ρ.: Εμείς επινοήσαμε τον δικό μας ορισμό της πολυτέλειας: το «The Cabanon» περιλαμβάνει δύο σάουνες και ένα υδρομασάζ. Το σκεπτικό δεν είναι μινιμαλισμός, αλλά «επικούρεια μείωση», εμπνευσμένη από το επικούρειο ιδεώδες που κάνει λόγο για αταραξία και πνευματική χαρά του ανθρώπου. Χωρίσαμε τον χώρο σε τέσσερις περιοχές για πλήρη λειτουργικότητα χωρίς να τον αναδιαμορφώνουμε συνεχώς. Το «Cabanon» δεν είναι πρωτότυπο, αλλά η φιλοσοφία του θα μπορούσε να εμπνεύσει έναν πιο έξυπνο σχεδιασμό.

G.: Πώς αντιδρούν συνήθως οι άνθρωποι όταν μπαίνουν για πρώτη φορά στον χώρο; Είναι ένα σπίτι για να ζήσουν ή για να εκπλαγούν από αυτό;
Μπ.Ρ.: Οι περισσότεροι μένουν έκπληκτοι όταν εισέρχονται στο «Cabanon», το οποίο είναι ταυτόχρονα ένας χώρος διαβίωσης και ένας χώρος που προκαλεί θαυμασμό, ένας χώρος που φέρνει ηρεμία προσφέροντας μια γαλήνια αίσθηση μαγείας και απόλαυσης. Ενας επισκέπτης μάς είπε κάποτε ότι μπαίνοντας στο «Cabanon» ένιωσε σαν να ανοίγει την ντουλάπα της Νάρνια (σ.σ.: από τον φανταστικό κόσμο που δημιούργησε ο συγγραφέας Κ.Σ. Λιούις στη σειρά βιβλίων «Τα Χρονικά της Νάρνια»).
Με την πρώτη ματιά, πρόκειται για μια διακριτική πόρτα στον τελευταίο όροφο του κτιρίου. Αλλά πίσω από αυτήν βρίσκεται ένας πλήρης, αυτόνομος κόσμος, συρρικνωμένος σε μέγεθος, αλλά πληθωρικός ως εμπειρία.

G.: Το γραφείο σας ονομάζεται STAR strategies + architecture. Τι σημαίνει η λέξη «στρατηγικές» στη δουλειά σας;
Μπ.Ρ.: Σε κάθε έργο μας η στρατηγική αποτελεί θεμελιώδη αξία. Για μένα είναι αδιανόητο να κάνω αρχιτεκτονική χωρίς σαφή στρατηγική. Μια στρατηγική είναι η έννοια πίσω από το έργο. Η αρχιτεκτονική σκέψη που το ορίζει και το στηρίζει όταν οι συνθήκες αλλάζουν και του δίνει συνοχή. Αντιπροσωπεύει αυτό που δεν μπορεί να διακυβευτεί: την ουσία, την προέλευση, τις βασικές αρχές. Η αρχιτεκτονική είναι συχνά η υλοποίηση αυτής της στρατηγικής. Σε ορισμένα από τα έργα μας η ίδια η στρατηγική είναι ισχυρότερη από τη μορφή. Για παράδειγμα, στον διεθνή διαγωνισμό δύο φάσεων για το Mirador del Palmeral στο Ελτσε της Ισπανίας (2009) κερδίσαμε λόγω του στρατηγικού μας οράματος. Ανταγωνιζόμενοι παγκοσμίου φήμης γραφεία, κερδίσαμε με μια ξεκάθαρη πειστική στρατηγική, παρά με ένα σχέδιο - και αυτό μόλις λίγα χρόνια μετά την ίδρυση του γραφείου. Εκείνη η στιγμή ήταν για μένα η οριστική απόδειξη ότι η αρχιτεκτονική σκέψη μπορεί να είναι ισχυρότερη από την ίδια την αρχιτεκτονική. Η ονομασία STAR είναι απλώς η συντομογραφία των λέξεων «στρατηγικές» και «αρχιτεκτονική» επειδή πιστεύω ότι αυτά τα δύο είναι αδιαχώριστα.

G.: Υπάρχει κάποιο έργο άλλου αρχιτέκτονα που θα θέλατε να είχατε σχεδιάσει εσείς;
Μπ.Ρ.: Το Centre Pompidou των Πιάνο και Ρότζερς στο Παρίσι για τη ριζοσπαστικότητά του, αλλά και την τέλεια αστική του ενσωμάτωση και για τον επαναπροσδιορισμό του τι θα μπορούσε να είναι ένα πολιτιστικό ίδρυμα. Το SESC Pompéia της Λίνα Μπο Μπάρντι στο Σάο Πάουλο για την ακατέργαστη ομορφιά του, τον κοινωνικό του σκοπό και τον τρόπο που είναι ταυτόχρονα σκληρό αλλά και φιλόξενο. Το μοναστήρι La Tourette του Λε Κορμπιζιέ για την απόλυτη κυριαρχία του φωτός, του χώρου και του όγκου και την ικανότητα να σε συγκινεί σε πολλαπλά επίπεδα. Θα ήθελα πολύ να μου αναθέσουν ένα μοναστήρι. Λατρεύω και την Αγια-Σοφιά του Ανθέμιου και του Ισίδωρου της Μιλήτου στην Κωνσταντινούπολη, για την ιστορία και την εικόνα της στην πόλη, την ανθεκτικότητά της και τη σαφή μεγαλοπρέπεια των εσωτερικών χώρων της. Κανένα από αυτά τα έργα δεν προσπάθησε να είναι όμορφο με μια συμβατική ή προβλέψιμη έννοια. Είναι όμορφα με τον δικό τους τρόπο, αλλά είναι πολύ περισσότερα από αυτό, ξεπερνούν την αισθητική και ασχολούνται με την κοινωνία. Τα περισσότερα από αυτά επαναπροσδιορίζουν την τυπολογία στην οποία ανήκουν -το μουσείο, το πολιτιστικό κέντρο, το θρησκευτικό κτίριο- αντιστέκονται στην άμεση αποπλάνηση και αντίθετα ανταμείβουν τις επαναλαμβανόμενες επισκέψεις και τη βαθύτερη κατανόηση. Αυτό, πιστεύω, είναι που λείπει περισσότερο από ένα μεγάλο μέρος των κτιρίων.